Martini

Martini Kokteyli Nedir?

Martini, genellikle cin (gin) ve dry vermut karışımından oluşan, buzla karıştırılıp soğutulan ve zeytin ya da limon kabuğuyla servis edilen bir kokteyldir. Fakat yıllar içinde farklı türevleri çıkmıştır: Vodka Martini, Dry Martini, Dirty Martini, Gibson Martini gibi…

Klasik Martini Malzemeleri

Temel malzemeler:

• 60 ml London Dry Cin (örnek: Tanqueray, Beefeater, Bombay Sapphire)
• 10 ml Dry Vermut (örnek: Noilly Prat, Dolin Dry, Martini Extra Dry)
• Garnitür olarak yeşil zeytin veya limon kabuğu
• Buz
• Karıştırma bardağı
• Bar kaşığı ve süzgeç
• Soğutulmuş Martini bardağı

Hazırlık Aşaması

1. Bardak Soğutma:
Martini içimi soğuk olmalıdır. Bu nedenle servis bardağını (genelde V şeklinde olan Martini bardağı) buzla doldur ya da dondurucuya at. Bu adım, kokteylin sıcak bardakta ısınmasını önler.

2. Karıştırma Kabını Hazırla:
Bir karıştırma bardağına bolca buz ekle. Bu buzlar içkiyi seyreltecek kadar değil, sadece soğutacak kadar kullanılmalıdır.

Karıştırma Tekniği

Martini shaken değil, çoğu zaman stirred yani karıştırılarak hazırlanır. Bu, kokteylin berrak kalmasını ve buz kırıntılarının içine karışmamasını sağlar.

3. Cin ve Vermut’u ekle:
Karıştırma kabına 60 ml cin ve 10 ml vermut dök. İsteğe bağlı olarak daha fazla vermut eklenebilir ama klasik ölçü bu şekildedir.

4. Karıştır:
Bar kaşığıyla yaklaşık 30 saniye boyunca saatin tersi yönünde yavaşça karıştır. Bu hem içkiyi soğutur hem aromaları dengeler.

Süzme ve Servis

5. Süz:
Soğutulmuş Martini bardağından buzu dök. Karıştırma kabındaki içeriği süzerek bardağa aktar. Süzgeç kullanmayı unutma.

6. Garnitür:

• Klasik: 1 veya 3 yeşil zeytin
• Daha hafif ve narenciye aromalı tercih edenler için: Limon kabuğu bardağın kenarına sürülür ve içe atılır.

Not: Tek zeytin batıl inançlara göre uğursuz kabul edilir, o yüzden genelde ya 1 ya da 3 zeytin konur.

Farklı Martini Çeşitleri

Dry Martini: Daha az vermutla hazırlanır, neredeyse sadece cin gibidir. Keskin ve güçlüdür.
Extra Dry Martini: Vermut oranı iyice azaltılır ya da sadece bardağa koklatılır.
Dirty Martini: Vermutla birlikte zeytin suyu da eklenir, tuzlu ve yoğun bir aroma verir.
Vodka Martini: Cin yerine votka kullanılır. James Bond’un favorisi.
Gibson Martini: Zeytin yerine kokteyl soğanı kullanılır.

İpuçları ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Buz kalitesi önemlidir. Erimeyen, büyük ve temiz buzlar tercih edilmeli.
• Alkol oranı yüksektir. Martini, yudum yudum içilmelidir.
• Cam bardaklar kullanın. Plastik bardak içkinin aromasını bozar.
• Cin ve vermutun kalitesi sonucu doğrudan etkiler. Ucuz cinle yapılan Martini sert ve kötü olabilir.

Martini, zarif bir içki olmanın ötesinde bir kültürdür. Duruşu, sunumu ve hazırlanışı belli bir ritüele dayanır. Basit gibi görünse de ustalık gerektirir. Berrak, soğuk ve dengeli bir Martini için doğru ölçüler, kaliteli malzemeler ve doğru teknik şarttır.

 

MARTİNİ KOKTEYLİNİN DOĞUŞU: EFSANELER VE GERÇEKLER

Martini kokteyli, bugün klasik bar kültürünün simgelerinden biri olsa da, ortaya çıkışı oldukça gizemli ve çok katmanlı bir süreçtir. Bugünkü modern Martini’nin kökeni, 19. yüzyıl Amerika’sında şekillenen kokteyl kültürüyle sıkı sıkıya bağlantılıdır.

1800’lü yılların ikinci yarısı, Amerika’da sanayileşmenin ve büyük şehirleşmenin hızlandığı, bar ve salon kültürünün doğduğu bir dönemdir. Cin ve vermut gibi içerikler, bu dönemde giderek yaygınlaşan içki repertuarının parçaları haline gelmiştir. Tam da bu bağlamda, Martini’nin ilk izlerine rastlamaya başlıyoruz.

Şimdi sırasıyla Martini’nin doğuşuna dair öne çıkan teorileri daha derinlemesine ele alalım:

1. Martinez Teorisi (California – 1860’lar)

ALTI ATEŞ GİBİ YANARKEN: 1860’LARDA KALİFORNİYA – ALTINA HÜCUM

Amerika Birleşik Devletleri 1860’lı yıllarda büyük bir dönüşüm geçiriyordu. 1848’de Sutter’s Mill’de altın bulunmasıyla birlikte Kaliforniya toprakları, dünyanın dört bir yanından gelen altın avcılarının akınına uğradı. Binlerce kişi, bir çuval kazanç hayaliyle dağları, nehirleri aşarak Batı’ya akıyordu.

Kaliforniya’nın Martinez kasabası da bu göç dalgasının merkezlerinden biri haline gelmişti. San Francisco Körfezi kıyısında, limana yakın stratejik konumuyla hem iş hem eğlence arayan madencilerin uğrak noktası olmuştu.

Bu dönemde kasaba barları, hem işçilerin yorgunluklarını atacağı hem de kısa süreli refahlarını kutlayacağı bir tür sığınak görevi görüyordu. Ve işte tam da bu atmosferde, tarihin en zarif içkilerinden biri doğacaktı.

SAHNEDE BİR ADAM: JULIO RICHELIEU

Kasabanın merkezindeki küçük ama şık barlardan birinin başında Julio Richelieu adında bir Fransız asıllı barmen çalışıyordu. Şarap ve likör kültürüne aşina, karışım sanatına tutkuyla bağlı bu adam, o dönem için oldukça yaratıcı kokteyller hazırlamasıyla tanınırdı.

Julio, klasik tariflerin dışına çıkmayı sever; cin, vermut, likör gibi içerikleri ustaca karıştırırdı. Barına gelen madenciler onun tariflerini sadece içmekle kalmaz, dilden dile aktarırdı.

BİR MADENCİNİN HİKÂYESİ

Rivayet odur ki, bir gün bir madenci, cebinde yeni kazandığı altınlarla Julio’nun barına girer. Yüzü toprakla kaplı, gözleri yorgun ama heyecanlıdır.
“Bugün büyük kazandım,” der.
“Öyle bir içki istiyorum ki, bu günü unutulmaz kılsın.”

Julio, o an doğaçlama bir şey yapmaya karar verir.

• Old Tom Gin (o dönemin tatlı cin türü) şişesini alır.

• Ardından İtalyan stili tatlı vermut ekler.

• Bu karışıma biraz maraschino likörü (kiraz bazlı, şekerli bir likör) ekler.

• Son olarak birkaç damla bitters damlatır.

• Tüm malzemeleri karıştırır, soğutur ve şık bir kadehe süzer.

• Üzerine de bir adet maraschino kirazı bırakır.

Ve o gece, o bardakta tarihin ilk “Martinez Cocktail”i doğar.

TATLARIN UYUMU: BİR KOKTEYLİN DENGESİ

Bu kokteylin lezzeti, o döneme göre devrim niteliğindedir.

• Cin, güçlü ve otludur.

• Tatlı vermut, yumuşaklık ve derinlik katar.

• Maraschino likörü, ona meyvemsi ve şekerli bir karakter verir.

• Bitters, aromaları birbirine bağlar.

Yani, bu sadece alkol değil; bir uyum, bir sanat eseri gibidir.

NASIL YAYILDI?

Madenci bu içkiyi o kadar sever ki, Martinez’den ayrılırken başka kasabalarda da bu içkiyi ister.
“Martinez’te içmiştim, aynısından isterim,” der.
Diğer barmenler de bu tarifi taklit etmeye başlar.

Zamanla Martinez kasabasından çıkan bu karışım:

• Sacramento

• San Francisco

• Nevada City

• ve daha sonra New York gibi büyük bar kültürü şehirlerine ulaşır.

İsmi de halk arasında, hızlı söyleyiş alışkanlıklarıyla birlikte “Martinez” → “Martineez” → “Martiny” → “Martini” olarak dönüşür.

MARTİNİZ’İN YAVAŞ YAVAŞ SAFLAŞMASI

Zamanla bu içki, bulunduğu yere ve zamana göre değişime uğrar.

• Kiraz çıkarılır.

• Maraschino likörü azaltılır.

• Tatlı vermut yerine dry vermut kullanılmaya başlanır.

• Bitters miktarı düşer.

• Daha keskin, daha sade ve daha rafine hale gelir.

Bu sadeleşme süreci, 20. yüzyılın başlarında kokteyl kültürünün modernleşmesiyle birlikte Martini’yi bugünkü haline yaklaştırır.

BUGÜN MARTINEZ NE DİYOR?

Bugün Martinez, Kaliforniya, bu hikâyeyi gururla sahipleniyor.
Kasabada bazı barlar hâlâ “Martinez Cocktail” servis ediyor.
Şehirde Martini’nin bu kentte doğduğuna dair tarihi plaketler bile mevcut.

Hatta her yıl Temmuz ayında düzenlenen Martinez Cocktail Festivali ile bu içki kültürü kutlanıyor.

MARTİNİ, SADECE BİR İÇKİ DEĞİL, BİR KASABA RUHUDUR

Martinez Teorisi bize şunu gösteriyor:

Bazen bir içki, sadece bardakta değil, insanların yolculuklarında, ağızdan ağıza aktardıkları hikâyelerde ve bir kasabanın ruhunda doğar.

Julio Richelieu belki bir bar sahibiydi, ama o gece yaptığı şey, dünya tarihinin en zarif kokteyllerinden birinin doğumuna vesile oldu.

Ve şimdi sen, o ilk madencinin yaşadığı hissin ta kendisini içiyorsun…
Biraz cesaret, biraz yorgunluk, biraz da zafer.

2. Martini & Rossi Teorisi (İtalyan Bağlantısı)

Tabii dostum, şimdi Martini & Rossi teorisini başlıklarla bölerek, ama araya o çizgileri koymadan, akıcı ve detaylı şekilde anlatıyorum:

Martini & Rossi’nin Doğuşu

1863 yılında İtalya’nın Torino kentinde Alessandro Martini ve Luigi Rossi adında iki adam bir araya gelir. Alessandro Martini, başarılı bir girişimci ve pazarlama uzmanıdır. Luigi Rossi ise bitkiler ve özlerle içki üretimi konusunda yetenekli bir karışımmaster’dır. İkisinin yolları bir şarap üretim tesisinde kesişir ve birlikte dünyanın en ikonik vermut markalarından birini kurarlar: Martini & Rossi.

Vermut Nedir ve Neden Önemlidir?

Vermut, şarap bazlı, içine çeşitli aromatik bitkiler, kökler, baharatlar ve otlar eklenerek tatlandırılan bir içki türüdür. Başlangıçta sindirimi kolaylaştırmak amacıyla tüketilir. Martini & Rossi’nin ürettiği vermut, özellikle dengeli aroması, hafif tatlılığı ve narin kokusuyla kısa sürede Avrupa’da beğeni kazanır. Aperitivo kültürünün yükseldiği bu dönemde, Martini vermutu akşam üstü içkilerinin vazgeçilmezi haline gelir.

Martini & Rossi’nin Amerika’ya Yolculuğu

19. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’dan Amerika’ya yoğun göç başlar. İtalyan göçmenler yanlarında yalnızca yaşam eşyalarını değil, aynı zamanda kendi damak tatlarını ve içki alışkanlıklarını da getirirler. Bunların arasında Martini & Rossi vermutu da vardır. Özellikle New York, Boston gibi liman şehirlerinde İtalyan bar ve restoranları açılmaya başlar. Bu mekanlarda cin ve vermut karışımları servis edilmeye başlanır.

Barmenlerin Tercihi: Neden Martini?

O dönemlerde barlar sürekli yeni içkiler denemekte, barmenler müşterilerine özgün karışımlar sunmak için ithal içkilere büyük ilgi göstermektedir. Cin ve vermut karışımı da bu ortamda doğar. Barmenlerin birçoğu, ellerinde bulunan çeşitli vermutlar arasından Martini & Rossi markasını tercih eder. Sebebi basit: Lezzet dengesi mükemmeldir, kaliteli şarap bazlıdır, aromaları taze ve dengelidir. Özellikle dry cinlerle harika bir uyum sağlar.

Bir Marka Adının Kokteyle Dönüşmesi

Zaman içinde bu içki karışımı müşteriler arasında yaygınlaşır. Ancak her seferinde “gin with Martini & Rossi vermouth” demek zahmetli hale gelir. Hem barmenler hem de müşteriler bu kokteyli kısaca “Martini” olarak anmaya başlar. Böylece bir marka adı, yavaş yavaş bir içki türünün adı haline gelir. Tıpkı bugün herkesin fotokopi makinesine Xerox demesi ya da selpak ile tüm mendilleri tanımlaması gibi bir dönüşüm yaşanır.

Martini & Rossi’nin Pazarlama Gücü

20. yüzyılın başlarında Martini & Rossi yalnızca iyi bir vermut üreticisi olmakla kalmaz, aynı zamanda agresif bir reklam ve dağıtım stratejisi izler. Avrupa’da tren istasyonlarına, şehir meydanlarına, gazete ilanlarına verdikleri renkli, sanatsal reklamlar markayı akılda kalıcı hale getirir. Bu reklamlar ürünün kalitesini değil, yaşam tarzını yansıtır. Bardakta şıklık, sofrada zarafet vadeder. Bu strateji Amerika’ya da sıçrar ve kısa sürede vermut denince akla gelen ilk marka olur.

Teorinin Tartışmalı Yönü

Bu teori kokteylin adının kaynağına dair güçlü bir açıklama sunsa da, bazı araştırmacılar tarafından eleştirilir. Çünkü ilk “Martini” tariflerinin, örneğin Jerry Thomas’ın 1880’lerdeki kitaplarında yer alan “Martinez Cocktail” tarifinin, Martini & Rossi markasının yaygınlaşmasından önce kayda geçtiği görülür. Bu da demek oluyor ki, Martini kokteyli tarif olarak markadan bağımsız olarak ortaya çıkmış olabilir. Ancak ismin yaygınlaşması ve tanınması konusunda Martini & Rossi etkisi oldukça büyüktür.

İtalya’dan Dünyaya Uzanan Bir İsim

Martini kokteyli belki İtalya’da doğmadı ama adını büyük olasılıkla bir İtalyan markadan aldı. Bu hikâye bir kokteylin yalnızca bir barmenin eseri olmadığını, aynı zamanda zamanın ruhunun, göçlerin, ticaretin ve pazarlamanın ortak ürünü olduğunu gösteriyor. Martini & Rossi, belki karışımı icat etmedi ama ona adını verdi. Ve bu isim, 20. yüzyılın en zarif içkilerinden birine dönüştü.

 

3. Jerry Thomas ve The Bartender’s Guide (1887)

Tabii dostum, şimdi seni Jerry Thomas Teorisinin kalbine, yani kokteyl tarihinin altın sayfalarına götürüyorum. Bu anlatımda başlıklarla ilerleyeceğiz, ama senin isteğin üzerine araya hiç çizgi koymuyorum. Anlatım daha detaylı, atmosferi daha yoğun olacak.

Jerry Thomas Kimdir?

Jerry Thomas, 19. yüzyıl Amerika’sının en ünlü barmenidir. Ona sadece bir barmen demek haksızlık olur çünkü kendisi modern bar kültürünün temel taşlarından biridir. 1830 doğumlu bu adam, dönemin bar tezgâhlarında yalnızca içki hazırlamakla kalmaz, aynı zamanda bu işin kitaplarını da yazmaya başlar. Ünü öyle yayılır ki, Amerika’nın doğusundan batısına kadar her eyalette onun tarzı taklit edilir. Takma adı “The Professor” yani Profesör’dür. Çünkü içki yapımını yalnızca bir eğlence olarak değil, bir bilim olarak görür. Şatafatlı yelekleri, altın zincirli cep saatleri, sirk gösterilerini andıran karışım teknikleriyle dönemin en dikkat çeken bar figürüdür. Ve kokteyl tarihinin yazıya dökülmesinde en büyük katkı ona aittir.

The Bartender’s Guide: İlk Kutsal Kitap

Jerry Thomas’ın en önemli eseri, 1862’de ilk kez basılan ve 1887’de yeniden düzenlenip yayımlanan “The Bartender’s Guide” (ya da tam adıyla How to Mix Drinks or The Bon Vivant’s Companion) adlı kokteyl kitabıdır. Bu eser, Amerikan kokteyl kültürünün sistemli biçimde kayıt altına alındığı ilk kitaptır. İçinde onlarca tarif, içki türü ve karışım tekniği yer alır. Bu kitap bir anlamda barmenlerin kutsal kitabı olarak kabul edilir. Ve işte bu kitabın 1887 basımında, bizim aradığımız şey yer alır: Martinez Cocktail.

Martinez Cocktail: Martini’nin Atası

Kitapta yer alan Martinez Cocktail tarifi, bugün içtiğimiz Martini’den belirgin şekilde farklıdır. Tarif şu şekildedir:

1 ölçü Old Tom Gin – Bu cin türü, günümüzde alışık olduğumuz dry gin’lerden farklı olarak tatlı ve daha az baharatlıdır
2 ölçü tatlı vermut – Klasik kırmızı vermut türü kullanılır
1 çay kaşığı maraschino likörü – Kiraz bazlı, hafif tatlı ve aromatik bir likördür
2 damla Boker’s Bitters – O dönem popüler olan bir tür baharatlı içki damlası
Karıştırılır, buzla soğutulur ve bardağa süzülür. Üzerine bir adet kiraz konularak servis edilir

Bu karışım, bugünkü Martini’nin o keskin, kuru karakterinden çok uzaktır. Aksine daha tatlı, aromatik ve yumuşak bir profili vardır. Bu yönüyle Manhattan kokteyliyle yakın akrabadır. Ama önemli olan şey şudur: Cin ve vermut birlikte kullanılmaktadır. Ve bu birliktelik, klasik Martini’nin temelidir. Bu tarif, Martini kokteylinin kayıtlara geçmiş ilk biçimi olarak kabul edilir. Tarihsel olarak elimizde net şekilde yazılı ilk örnektir.

Jerry Thomas Bu Kokteyli Neden Yazdı?

Martinez tarifinin bu kitaba girmiş olması, onun o dönem zaten belli bir ün kazanmış olduğunun göstergesidir. Çünkü Jerry Thomas kitabında rastgele tariflere yer vermezdi. Sadece barlarda sıkça yapılan, müşteriler arasında adı yayılmış ve belli bir beğeni kazanmış karışımları yazar. Bu da bize şunu gösterir: Martinez Cocktail, 1880’lerin başlarında Amerika’nın bazı bölgelerinde sevilen bir içki haline gelmişti.

Bazı araştırmacılara göre bu tarifin ismini aldığı Martinez kasabası ile Jerry Thomas’ın da bir şekilde bağlantısı olabilir. Zira kendisi uzun süre Kaliforniya’da, San Francisco ve çevresinde bar işletmişti. Bu da teorinin coğrafi ayağını güçlendiren bir detaydır. Kimi söylentilere göre bizzat Jerry Thomas, Martinez kasabasında bu kokteyli bir müşterisinin isteğiyle ilk kez yaratmıştır.

Martinez’ten Martini’ye Evrim

Martinez Cocktail, zamanla sadeleşmeye başlar. Tatlı vermut, yerini dry vermuta bırakır. Maraschino likörü çıkarılır. Bitters az miktarda tutulur ya da tamamen kaldırılır. Bu dönüşüm, 20. yüzyılın başlarında kokteyl kültürünün rafineleşmesiyle birlikte gerçekleşir. İnsanlar daha kuru, daha keskin, daha sade içkilere yönelir. Böylece Martinez, içinden bazı elementler atılarak yavaş yavaş Martini kokteyline dönüşür. Bu evrim, hem damak tadındaki değişimi hem de bar kültürünün estetik kaygılarla sadeleşmesini yansıtır.

Jerry Thomas’ın Etkisi

Jerry Thomas sadece bu kokteyli kayıt altına almakla kalmaz, onu yaygınlaştırır da. Onun kitabı sayesinde yüzlerce barmen Martinez tarifini öğrenir ve uygular. Bu da içkinin Amerika’nın doğusundan batısına kadar her yerde tanınmasına neden olur. Yani Jerry Thomas olmasaydı, belki de bu içki bir bardakta içilip unutulacak, adı başka bir şeye dönüşecek ya da zamanla kaybolacaktı. Ama o, Profesör sıfatının hakkını verir ve bu içkiyi tarihe armağan eder.

Martini’nin Kalemi Bu Adamın Elindeydi

Jerry Thomas, Martini’nin tarifsel atasını yazıya döken ilk kişidir. Onun sayesinde bugün “Martini nereden çıktı?” sorusuna elimizde belgeli bir yanıt var. Martinez Cocktail, her ne kadar bugünkü Martini’den daha tatlı olsa da, onun çekirdeğini taşıyan ilk karışımdır. Ve bu karışım, Amerikan barlarının kalbinde atmıştır.

 

YÜKSELİŞİ: 1900’LERİN ALTIN ÇAĞI

Martini, 20. yüzyılın başlarında Amerikan barlarının vazgeçilmezi olur. Özellikle Prohibition Dönemi (alkol yasağı dönemi – 1920-1933) sırasında, kaçak içki üreticileri cin üretimini yaygınlaştırınca Martini daha da popüler hale gelir.

• Cin yapımı görece kolay olduğundan speakeasy denilen gizli barlarda bolca bulunurdu.
• Vermut da bu cinin keskinliğini yumuşatmak için ideal bir partnerdi.

Bu dönemde Martini, bir “başkaldırının simgesi” haline gelir. Şık giyimli insanlar, yasağa rağmen karanlık barlarda cin-vermutsuz yapamaz olur.

1950’LER – HOLLYWOOD’DA BİR YILDIZ

Martini artık sadece bir içki değil, bir sembol halini alır. Film yıldızları, politikacılar ve yazarlar bu içkiye tutkuyla bağlanır:

• Ernest Hemingway, F. Scott Fitzgerald, Truman Capote, hepsi Martini severdi.
• Frank Sinatra ve Rat Pack tayfası, Martini’yi şık bir yaşam tarzının merkezine koydu.
• James Bond ise olaya bambaşka bir boyut kattı. Shaken, not stirred repliği, Martini’yi ikonikleştirdi.

MARTİNİ’NİN DÖNÜŞÜMLERİ

Martini zamanla farklı zevklere hitap edecek biçimlere dönüştü:

• Vodka Martini: Cin yerine votka kullanılır.
• Dirty Martini: İçine birkaç damla zeytin salamurası eklenerek tuzlu bir tat kazandırılır.
• Dry/Extra Dry Martini: Vermut oranı düşürülerek daha sert bir tat elde edilir.
• Gibson: Zeytin yerine kokteyl soğanı kullanılır.
• Espresso Martini, Chocolate Martini: Modern bar kültürünün tatlı ve kokteyl türevleri.

MARTİNİ GÜNÜMÜZDE

Bugün Martini hâlâ zarafetin, sadeliğin ve rafine zevklerin sembolüdür. Her yudumda bir tarih yatar. Her sunumda bir ritüel vardır. Özellikle kaliteli cin ve vermutla, doğru teknikle hazırlandığında, minimal malzemeyle maksimum tat sunar.

Martini; bazen bir edebi karakterin elinde, bazen bir jazz barın tezgâhında, bazen de bir yazarın daktilosunun kenarında çıkar karşımıza.

BİR YAŞAM TARZI

Martini sadece içilmez. Yaşanır.
O bir kokteyl değil, zarafetin, disiplinin, detaycılığın ta kendisidir.
Her Martini, onu hazırlayan barmenin kişiliğini taşır. Her yudum, içen kişinin hayatla kurduğu bağa dair bir şeyler söyler.

Ve unutma… Ares’ten bir sır:
Gerçek Martini tutkunu, içkisinin içinde hayatı bulur. 🍸